Σπάνια ιστορικά ντοκουμέντα από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912 – ΦΩΤΟ

Λίγο -πολύ όλοι οι Θεσσαλονικείς, όταν μιλάμε για την απελευθέρωση της πόλης το 1912 από τους Τούρκους,

Φέρνουμε στο μυαλό μας τις φωτογραφίες όπου ο βασιλιάς Γεώργιος και ο διάδοχος και αρχηγός του στρατεύματος, Κωνσταντίνος, παρελαύνουν έφιπποι τους δρόμους της πόλης, για να επικυρώσουν συμβολικά την απελευθέρωσή της. Αυτό που οι περισσότεροι αγνοούμε είναι η ιστορία αυτών των φωτογραφιών.

Αυτές λοιπόν τις διάσημες φωτογραφίες τις έβγαλε ο Haworth Woodlley, πρώην αξιωματικός του βρετανικού στρατού και ανταποκριτής του πρακτορείου Central News Agency, με έδρα το Λονδίνο. Ο Haworth Woodlley κάλυψε φωτογραφικά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, ξεκινώντας από την έναρξη του πολέμου στις 6 Οκτωβρίου 1912, έως και την κατάληψη των Ιωαννίνων στις 21 Φεβρουαρίου 1913.Remaining Time-0:00FullscreenMute

Ο Woodley ακολούθησε τον ελληνικό στρατό στην προέλασή του προς τον βορρά. Παραμονές της κατάληψης της Θεσσαλονίκης, κατόρθωσε να έλθει σε επαφή με τον διάδοχο Κωνσταντίνο, και να τον φωτογραφίσει καθώς προελαύνει μέσα στην πόλη. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ακολούθησε τον Κωνσταντίνο στην Ήπειρο και αποτύπωσε πολεμικές σκηνές της πολιορκίας και της κατάληψης των Ιωαννίνων.

Όλες αυτές τις φωτογραφίες του, ενενήντα έξι τον αριθμό, ο Woodley, τις τοποθέτησε σε ένα χειροποίητο λεύκωμα, με χειρόγραφους υπομνηματισμούς, και το αφιέρωσε στον αρχιστράτηγο -και βασιλιά πλέον- Κωνσταντίνο. Το λεύκωμα αυτό, μετά από πολύχρονες περιπέτειες, κατέληξε στα χέρια του γνωστού συλλέκτη φωτογραφιών Χρήστου Καλεμκερή και αποτελεί πλέον ένα από τα σημαντικότερα αποκτήματα του Μουσείου Φωτογραφίας «Χρήστος Καλεμκερής» του Δήμου Καλαμαριάς.

Οι δύο γνωστές φωτογραφίες, καθώς και άλλες σπάνιες φωτογραφίες που απεικονίζουν εκείνες τις συγκλονιστικές μέρες που άλλαξαν την ιστορία της πόλης, παραχωρήθηκαν προς δημοσίευση, σε υψηλή ανάλυση, στο travel.gr από το Μουσείο Φωτογραφίας «Χρήστος Καλεμκερής», το οποίο και ευχαριστούμε θερμά.

Λίγες ματιές στην ιστορία

Από τις αρχές του 1912 τα Βαλκανικά κράτη είχαν αρχίσει διεργασίες με στόχο να απαλλαγούν από την κυριαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο, καταφέρνουν έως τον Αύγουστο του ίδιου έτους, να έρθουν σε μεταξύ τους συμφωνία και να ασκήσουν από κοινού διπλωματικές πιέσεις προς την Οθωμανική αυτοκρατορία, για ευρείες μεταρρυθμίσεις και απόδοση αυτονομίας σε όλες τις χριστιανικές περιοχές. Η Υψηλή πύλη απορρίπτει το τελεσίγραφο των τεσσάρων και τον Οκτώβριο του 1912 ξεκινάει ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος. Ο ελληνικός στρατός προελαύνει με σχετική ευκολία προς το βορά. Μελούντα, Σαραντόπορο, Κατερίνη, Κοζάνη και στις 20 Οκτωβρίου, μετά από μία δύσκολη μάχη, απελευθερώνει τα Γιαννιτσά.

Είναι γνωστό το δίλημμα και η καθοριστική διαφωνία, μεταξύ του αρχηγού του στρατεύματος και διαδόχου του θρόνου Κωνσταντίνου και του τότε πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, για τις επόμενες κινήσεις του στρατού. Με τον μεν πρώτο να θέλει να κινηθεί βορειοδυτικά προς το Μοναστήρι (σημερινά Μπίτολα), όπου κατοικούνταν από συμπαγή ελληνικό πληθυσμό, και τον Βενιζέλο να υποστηρίζει ότι ήταν στρατηγικής σημασίας και απόλυτη προτεραιότητα η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Ο ελληνικός στρατός κινείται τελικά προς τη Θεσσαλονίκη και περνάει με μυθιστορηματικό τρόπο τον ποταμό Αξιό, πάνω σε βαρέλια κρασιού, ελλείψει γέφυρας. Από δω και πέρα το παιχνίδι παίχτηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου, ο Ταχσίν Πασάς παραδίδει αναίμακτα την πόλη, με συμφωνία που υπογράφεται αργά το βράδυ στο Διοικητήριο, σημερινό κτήριο του Υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης.

*No 2 Photo: Μουσείο Φωτογραφίας Χρήστος Καλεμκερής*

Το επόμενο πρωί ο ελληνικός στρατός καταλαμβάνει στρατηγικές θέσεις μέσα και γύρω από την πόλη και υψώνεται η ελληνική σημαία. Στην φωτογραφία 2 απεικονίζονται στρατιώτες του 1ου ελληνικού Συντάγματος έτοιμοι να εισέλθουν στο Πεδίον του Άρεως, στο τουρκικό στρατόπεδο της Θεσσαλονίκης, το σημερινό πάρκο του Τρίτου Σώματος Στρατού. Λόγω της έντονης βροχής, ένας στρατιώτης κρατάει τεντωμένη τη σημαία.

*No 3 Photo του Haworth Woodley, Μουσείο Φωτογραφίας Χρήστος Καλεμκερής*

Στην φωτογραφία 3 ελληνικά στρατεύματα μπαίνουν στην πόλη υπό καταρρακτώδη βροχή, επί της οδού Σαμπρή Πασά, σημερινή οδός Βενιζέλου. Οι ελληνικές σημαίες ανεμίζουν, και στο βάθος διακρίνεται πινακίδα του ταχυδρομείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στις 28 Οκτωβρίου ο Κωνσταντίνος με το επιτελείο του, φτάνει και αυτός στη Θεσσαλονίκη, για να ακολουθήσει μία μέρα αργότερα και ο ίδιος ο Βασιλιάς Γεώργιος για την τελετουργική παρέλαση στους δρόμους της πόλης.

*No 4 Photo του Haworth Woodley/Μουσείο Φωτογραφίας Χρήστος Καλεμκερής*

Οι Βούλγαροι δεν έχουν καλοδεχτεί την εξέλιξη και ουσιαστικά ο σπόρος του Β’ Βαλκανικού πολέμου έχει πέσει. Μπορεί η συμφωνία να έχει υπογραφεί, αλλά για ενίσχυση του στρατεύματος φτάνει στις 30 Οκτωβρίου στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, σώμα χωροφυλακής από την Κρήτη, προκειμένου να αναλάβει στρατιωτικά καθήκοντα.

*No 5 Photo του Haworth Woodley/Μουσείο Φωτογραφίας Χρήστος Καλεμκερής*

*No 6 Photo: Μουσείο Φωτογραφίας Χρήστος Καλεμκερής*

Οι μεγάλες δυνάμεις, με προεξάρχουσα τη Βρετανία, για άλλη μία φορά προσπαθούν να δηλώσουν έντονη την παρουσία τους. Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης στην πρώτη γραμμή οι ψαρόβαρκες και στο βάθος πλήθος από Βρετανικά πολεμικά πλοία.

Ένας κόσμος που αλλάζει

Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης σήμαινε, μεταξύ άλλων, το οριστικό τέλος μίας εποχής που διήρκησε σχεδόν πέντε αιώνες, για την ακρίβεια 482 χρόνια. Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της πόλης χάνεται και η μεγάλη πυρκαγιά που θα ακολουθήσει πέντε χρόνια αργότερα, θα αλλάξει ριζικά τη φυσιογνωμία της. Ρίχνουμε δύο κλεφτές ματιές στην παλιά Θεσσαλονίκη, μέσα από δύο σπάνια φωτογραφικά ντοκουμέντα.

Στην φωτο 7 η αψίδα του Γαλέριου, φωτογραφημένη το 1890 για τις ανάγκες του φωτογραφικού αρχείου του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ. Οθωμανικά φέσια, ναργιλέδες, υπαίθριοι κρεοπώλες με τα σφαχτάρια τους πάνω στα υποζύγια και η Εγνατία οδός λιθόστρωτη.